Choroba alkoholowa

Choroba alkoholowa to poważny problem zdrowotny i społeczny w Polsce. W naszym artykule przyjrzymy się bliżej temu zagadnieniu. Omówimy, czym jest uzależnienie od alkoholu, jakie są jego objawy i skutki. Przedstawimy też metody leczenia alkoholizmu i dostępne formy wsparcia. Naszym celem jest dostarczenie rzetelnej wiedzy na temat tej choroby. Zapraszamy do lektury, która pomoże zrozumieć istotę problemu i możliwości pomocy osobom uzależnionym. Wiedza ta może okazać się bezcenna dla wielu rodzin dotkniętych chorobą alkoholową.

Miłe złego początki

Początkowo picie alkoholu służy jako dodatek do dobrej zabawy. Działanie substancji powoduje przyjemniejszy odbiór doznań, które doświadcza osoba pijąca. Zazwyczaj w tym okresie picia alkoholu, nie są to duże dawki. Dość szybko picie alkoholu na zabawach lub przy innych atrakcyjnych okazjach staje się nawykiem. Alkohol zmienia swoją funkcję z „dodatku do dobrej zabaw” na „główne źródło dobrej zabawy”. Osoba pijąca alkohol przestaje wyobrażać sobie w jaki sposób można bawić się bez alkoholu. Zaczyna również zauważyć, że picie alkoholu „pomaga” w redukcji różnych nieprzyjemnych doznań np. stresu, nieśmiałości, złości, smutku itp.

W pierwszych fazach problemu choroby uzależnienia osoba pijąca nie doznaje większych strat spowodowanych piciem. Można powiedzieć, że czerpie więcej zysków niż strat z picia alkoholu. Taki stan rzeczy nie pozwala wypracować u osoby pijącej zdrowych metod radzenia sobie z trudnymi życiowymi sytuacjami oraz zatraca umiejętność przeżywania emocji na trzeźwo. Stopniowo nawyk picia alkoholu staje się co raz częstszy. Osoba pijąca doznaje co raz więcej strat w sferze fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej. Psychologiczne mechanizmy nie pozwalają dostrzec jej strat związanych z piciem i faktu, że staje się co raz bardziej uzależniona. Wspomniane straty stara się „leczyć” alkoholem, przez co doznaje jeszcze większych strat. Zależność ta nazywana jest „błędnym kołem” lub „betoniarką”. Najbezpieczniejszym i najskuteczniejszym sposobem przerwania takiej dysfunkcji jest zgłoszenie się do specjalistycznej placówki leczenia alkoholizmu.

Czym jest choroba alkoholowa?

Choroba alkoholowa, inaczej nazywana alkoholizmem lub uzależnieniem od alkoholu, to poważne zaburzenie zdrowia, które polega na niekontrolowanym spożywaniu alkoholu pomimo negatywnych konsekwencji dla zdrowia, życia rodzinnego, zawodowego oraz społecznego. Osoby dotknięte tym schorzeniem często tracą kontrolę nad ilością wypijanego alkoholu, a jego brak wywołuje silne objawy odstawienia. Alkoholizm rozwija się stopniowo, a jego przyczynami mogą być czynniki genetyczne, środowiskowe oraz psychologiczne. Choroba ta wymaga specjalistycznej terapii, aby skutecznie wspomóc powrót do zdrowia i prowadzenie trzeźwego życia.

Przyczyny rozwoju choroby alkoholowej

Uzależnienie od alkoholu jest złożonym procesem, na który wpływa wiele czynników. Oto najważniejsze z nich:

1. Czynniki genetyczne – Osoby, które mają bliskich krewnych uzależnionych od alkoholu, są bardziej narażone na rozwój choroby alkoholowej. Predyspozycje genetyczne mogą wpływać na sposób metabolizowania alkoholu i reagowanie na jego działanie.

2. Czynniki psychologiczne – Stres, depresja, lęki oraz inne problemy emocjonalne zwiększają ryzyko sięgania po alkohol jako formę „samoleczenia” lub ucieczki od problemów. Osoby z niską samooceną oraz zaburzeniami nastroju mogą być bardziej podatne na uzależnienie.

3. Środowisko i wychowanie – Wzorce picia wyniesione z domu oraz społeczna akceptacja spożywania alkoholu mogą wpływać na późniejsze zachowania związane z jego konsumpcją. Osoby wychowane w rodzinach, gdzie alkohol był nadużywany, mogą częściej rozwijać problemy z alkoholem.

4. Czynniki społeczne i kulturowe – Łatwy dostęp do alkoholu, akceptacja picia w określonych sytuacjach społecznych, jak i presja rówieśnicza, mogą zwiększać ryzyko nadużywania. W niektórych kulturach alkohol jest silnie zintegrowany z życiem społecznym, co sprzyja rozwojowi uzależnienia.

5. Wiek rozpoczęcia picia – Osoby, które zaczynają pić alkohol w młodym wieku, są bardziej narażone na rozwinięcie uzależnienia w dorosłym życiu. Wczesne eksperymentowanie z alkoholem może prowadzić do trwałych problemów z kontrolą jego spożycia.

6. Stan zdrowia fizycznego – Niektóre choroby, szczególnie te związane z zaburzeniami nastroju lub przewlekłym bólem, mogą skłaniać do nadużywania alkoholu w celu złagodzenia objawów.

Połączenie tych czynników może sprawić, że dana osoba stanie się bardziej podatna na rozwój choroby alkoholowej. Uzależnienie od alkoholu jest rezultatem złożonych interakcji genetycznych, psychologicznych i społecznych.

Objawy choroby alkoholowej

Według Europejskiej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń ICD-10, aby mówić o diagnozie uzależnienia od alkoholu, muszą występować przez co najmniej jeden miesiąc lub w sposób powtarzający się w okresie dwunastu miesięcy co najmniej trzy z sześciu objawów:

Choroba alkoholowa – objawy uzależnienia:

1. Silna potrzeba picia (głód alkoholowy) – Osoba uzależniona odczuwa intensywną, trudną do opanowania chęć spożycia alkoholu. To pragnienie jest często obecne nawet w sytuacjach, gdy alkohol powoduje poważne konsekwencje zdrowotne, rodzinne czy zawodowe.
2. Utrata kontroli nad ilością wypijanego alkoholu – Osoba uzależniona nie jest w stanie ograniczyć ilości spożywanego alkoholu. Często kończy się to spożywaniem większych ilości alkoholu, niż pierwotnie zamierzano.
3. Zwiększona tolerancja – W miarę postępu uzależnienia, organizm potrzebuje coraz większych dawek alkoholu, aby uzyskać ten sam efekt. To zjawisko oznacza, że osoba może pić większe ilości bez widocznych oznak upojenia, co jest niebezpieczne dla zdrowia.
4. Objawy odstawienia – W przypadku zaprzestania picia lub zmniejszenia ilości alkoholu pojawiają się objawy fizyczne, takie jak drżenie rąk, pocenie się, niepokój, nudności, a w cięższych przypadkach nawet majaczenie (delirium tremens) i drgawki.
5. Picie pomimo konsekwencji – Osoba kontynuuje spożywanie alkoholu, mimo że powoduje to poważne problemy zdrowotne (np. uszkodzenie wątroby), rodzinne (konflikty, rozpad związków) czy zawodowe (utrata pracy, problemy finansowe).
6. Zaniedbywanie obowiązków i zainteresowań – Osoby uzależnione często rezygnują z aktywności zawodowej, społecznej lub rodzinnej na rzecz picia. Alkohol staje się priorytetem, a inne aspekty życia są zaniedbywane.

Diagnoza choroby alkoholowej

Diagnozowanie choroby alkoholowej opiera się na wywiadzie medycznym, badaniach oraz ocenie zachowań związanych z piciem. Lekarze i terapeuci stosują różne narzędzia diagnostyczne, aby określić stopień uzależnienia. Oto kluczowe elementy procesu diagnozy:

1. Wywiad z pacjentem – Specjalista przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący częstotliwości, ilości oraz okoliczności spożywania alkoholu. W trakcie rozmowy lekarz lub terapeuta pyta także o problemy zdrowotne i emocjonalne, które mogą być związane z alkoholem.
2. Kwestionariusze diagnostyczne – czasem w diagnozowaniu alkoholizmu stosuje się standardowe narzędzia, takie jak CAGE (proste pytania dotyczące uzależnienia), AUDIT (test oceniający poziom problemów alkoholowych) czy SADQ (kwestionariusz oceniający nasilenie uzależnienia).
3. Badania fizyczne – Lekarze mogą zlecić badania krwi, aby ocenić stan zdrowia pacjenta. Zbadają funkcjonowanie wątroby, poziom enzymów wątrobowych (ALAT, AspAT) czy obecność markerów uszkodzenia narządów wewnętrznych związanych z alkoholem.
4. Obserwacja objawów – Oceniane są objawy fizyczne i psychiczne, takie jak drżenie rąk, zmiany nastroju, niepokój czy inne objawy odstawienia alkoholu.

Choroba alkoholowa i jej diagnozowanie wymaga kompleksowego podejścia.  Łączy się analizę objawów z wywiadem i badaniami, aby ustalić najlepszy plan leczenia i wsparcia dla pacjenta. Wczesna diagnoza i podjęcie odpowiednich działań mogą znacznie zwiększyć szanse na wyjście z uzależnienia i powrót do zdrowego życia.

Skala problemu w Polsce

W Polsce problem alkoholowy dotyka wielu ludzi. Około 2-3% Polaków jest uzależnionych, co to przekłada na prawie milion osób. Dodatkowo, 12-15% pije ryzykownie lub szkodliwie. To pokazuje, jak ważne jest zrozumienie i walka z tym problemem.

Grupa	Odsetek populacji	Szacunkowa liczba osób
Uzależnieni od alkoholu	2-3%	~800 000 – 1 200 000
Pijący ryzykownie lub szkodliwie	12-15%	~4 600 000 – 5 700 000

Choroba alkoholowa – etapy leczenia

Leczenie uzależnienia od alkoholu jest procesem złożonym, który obejmuje różnorodne metody terapii, zarówno medyczne, jak i psychologiczne. Kluczowym elementem skutecznego leczenia jest indywidualne podejście, dostosowane do potrzeb pacjenta, ponieważ uzależnienie wpływa zarówno na ciało, jak i na psychikę.

1. Detoksykacja (odtrucie organizmu)

Detoksykacja to pierwszy etap leczenia, który ma na celu usunięcie alkoholu z organizmu oraz złagodzenie objawów odstawienia. Proces ten odbywa się zazwyczaj pod opieką medyczną, szczególnie w przypadkach, gdy objawy odstawienia są poważne (np. drgawki, delirium tremens). Detoksykacja trwa zazwyczaj od kilku dni do dwóch tygodni, a podczas jej trwania pacjentowi mogą być podawane leki łagodzące objawy.

2. Diagnoza i ocena indywidualnych potrzeb

Po zakończeniu detoksykacji, kluczowym elementem programu rehabilitacyjnego jest szczegółowa ocena stanu pacjenta. Na podstawie wywiadu, badań i testów psychologicznych określa się stopień uzależnienia, jego wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne oraz poziom wsparcia, jakiego pacjent potrzebuje. Na tej podstawie terapeuci i lekarze opracowują spersonalizowany plan leczenia.

3. Terapia psychologiczna i psychoterapia

Terapia psychologiczna stanowi podstawę programu rehabilitacyjnego. Jej celem jest zrozumienie przyczyn uzależnienia oraz zmiana destrukcyjnych wzorców myślenia i zachowania. W zależności od potrzeb pacjenta stosuje się różne formy terapii:

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – pomaga pacjentowi identyfikować negatywne myśli i zachowania prowadzące do picia oraz uczy, jak je zmieniać i radzić sobie z wyzwalaczami.
• Terapia indywidualna – skoncentrowana na pracy jeden na jeden z terapeutą, co pozwala na głębsze zrozumienie problemu i indywidualne podejście.
• Terapia grupowa – daje pacjentom możliwość dzielenia się doświadczeniami, wspierania się nawzajem i uczenia się na podstawie historii innych osób zmagających się z alkoholizmem.
• Terapia rodzinna – obejmuje pracę z rodziną pacjenta, co pomaga w naprawie relacji i zrozumieniu, jak alkoholizm wpływa na wszystkich bliskich.

4. Psychoedukacja i trening umiejętności życiowych

Programy rehabilitacyjne kładą duży nacisk na edukację pacjenta w zakresie wpływu alkoholu na zdrowie oraz rozwój umiejętności. Zdobyte umiejętności pomogą mu radzić sobie z codziennymi wyzwaniami bez sięgania po alkohol. Pacjenci uczą się m.in. technik radzenia sobie ze stresem, budowania zdrowych relacji interpersonalnych, zarządzania emocjami oraz unikania wyzwalaczy, które mogą prowadzić do nawrotu.

5. Programy wsparcia grupowego

Część programu rehabilitacyjnego często stanowią spotkania grup wsparcia, takich jak Anonimowi Alkoholicy (AA). Grupy te opierają się na zasadach samopomocy i wspólnoty, gdzie osoby uzależnione dzielą się swoimi doświadczeniami oraz wspierają się w dążeniu do trzeźwości. Program 12 kroków, stosowany przez AA, jest uznawany za skuteczną metodę w leczeniu i utrzymywaniu abstynencji.

6. Aktywności wspierające zdrowy styl życia

W wielu ośrodkach rehabilitacyjnych pacjenci uczestniczą w zajęciach wspierających zdrowy styl życia, takich jak aktywność fizyczna, zajęcia relaksacyjne (np. joga, medytacja), warsztaty artystyczne oraz inne formy rekreacji. Celem tych działań jest nauczenie pacjenta, jak czerpać radość z życia bez alkoholu oraz poprawa ogólnego samopoczucia i kondycji fizycznej.

7. Planowanie życia po terapii (aftercare)

Ważnym elementem programu rehabilitacyjnego jest przygotowanie pacjenta do życia po zakończeniu terapii. W trakcie tego etapu opracowuje się strategię zapobiegania nawrotom oraz plan działań na wypadek, gdyby pacjent doświadczył wyzwalaczy lub trudnych sytuacji. Pacjentowi zaleca się regularne spotkania z terapeutą lub grupą wsparcia, aby utrzymać trzeźwość w dłuższej perspektywie. Często oferowana jest również pomoc w znalezieniu pracy lub reintegracji społecznej.

Czas trwania programu rehabilitacyjnego

Programy rehabilitacyjne mogą trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od stopnia uzależnienia i potrzeb pacjenta. W wielu przypadkach po zakończeniu intensywnego leczenia stacjonarnego pacjent kontynuuje leczenie ambulatoryjne lub uczestniczy w spotkaniach grup wsparcia, aby utrzymać osiągnięte rezultaty.

Skuteczne leczenie uzależnienia od alkoholu często wymaga łączenia różnych metod, aby jak najlepiej odpowiedzieć na potrzeby pacjenta. Terapia jest procesem długotrwałym, ale odpowiednie wsparcie i zaangażowanie mogą prowadzić do trwałej zmiany i powrotu do zdrowego, trzeźwego życia.