Leczenie Uzależnień

Leczenie uzależnień – życie w trzeźwości

Opierając się na doświadczeniach autorytetów w dziedzinie walki z uzależnieniem  można stwierdzić, że jedyną skuteczną metodą tej walki jest życie w trzeźwości. Wydawać się może, że jest to warunek prosty i możliwy do wdrożenia bez większego wysiłku. Jak bardzo błędne jest takie myślenie zdaje sobie sprawę każdy, kto wpadł w sidła choroby jaką jest uzależnienie. Alkoholik, dla którego alkohol jest lekiem na wszystko i jedynym fundamentem jego dotychczasowego życia, musi odrzucić ten jedyny znany mu środek radzenia sobie ze wszystkimi problemami. Świadomego, satysfakcjonującego, trzeźwego życia trzeba się nauczyć. Aby to zrobić konieczna jest terapia oparta na odpowiednim programie. Terapia, która będzie przygotowaniem do długiego procesu zdrowienia. Leczenie uzależnień w naszym ośrodku jest na bardzo wysokim poziomie.

Celem terapii uzależnienia  jest przede wszystkim nabycie umiejętności reagowania na przeciwności i problemy inaczej niż sięgając po alkohol, narkotyki czy leki. Nauka konstruktywnego rozwiązywania problemów jest niemożliwa w ciągu kilku czy nawet kilkunastu tygodni, proces zdrowienia trwa latami, a  nawet osoby uzależnione z długoletnim stażem trzeźwości są narażeni na nawroty choroby. Dlatego początkowy okres leczenia powinien obejmować intensywną terapię, która jest pierwszym krokiem w drodze do zdrowia.

Leczenie uzależnień – program terapii

Większość intensywnych terapii stacjonarnych w Polskich ośrodkach leczenia uzależnień – tak jak i w naszym ośrodku – opiera się na tak zwanym Modelu Minnesota. Program ten obejmuje 28 dni bardzo intensywnej terapii stacjonarnej. Terapia prowadzona jest zarówno w małych grupach jak i indywidualnie, przy wsparciu najbliższych alkoholika. Został on opracowany w Stanach Zjednoczonych jako połączenie doświadczeń psychologów i psychoterapeutów zajmujących się leczeniem uzależnień z doświadczeniami wspólnoty Anonimowych Alkoholików, Narkomanów, Hazardzistów itp.

Leczenie uzależnień – model Minnesota

Model Minnesota – obecnie jest to najbardziej popularny model leczenia uzależnień, który powstał w 1946 r. w Minnesocie. Stworzony został w celu leczeniu alkoholizmu. Natomiast stosuje się go przy leczeniu wszystkich uzależnień, ponieważ mechanizmy są takie same u osób z problemem.

Podstawowymi założeniami tego modelu są:

• traktowanie uzależnienia jako choroby podstawowej nie będącej przejawem ani konsekwencją innej choroby;
• traktowanie uzależnienia jako choroby przewlekle postępującej, śmiertelnej i niezawinionej;
• przekonanie o wstępnej motywacji jako niekoniecznym elemencie dla przebiegu i wyników zdrowienia; uznanie zaprzeczenia jako jednego z najistotniejszych czynników choroby;
• traktowanie pacjentów z należytym szacunkiem i zrozumieniem; dożywotnia abstynencja od wszelkich środków psychoaktywnych;
• prowadzenie terapii w małych grupach oraz indywidualne podejście do każdego pacjenta;
• aktywny udział osób najbliższych w procesie terapeutycznym;
• wykorzystywanie w terapii elementów Programu Dwunastu Kroków i udział w mityngach AA , AN oraz innych grupach wsparcia.

Dlaczego leczenie jest ważne?

Uzależnienie jest chorobą wieloaspektową, obejmującą właściwie wszystkie obszary życia osoby uzależnionej. W II p. XX w. E.W. Jellinek przyczynił się do rozpowszechniania przekonania, iż uzależnienie (w tym przypadku opisał – alkoholizm) jest choroba taką jak rak, gruźlica, cukrzyca. Z aspektami chorobowymi łączył fakt występowania utraty kontroli nad zażywaniem substancji (piciem), rozwijanie się i pogłębianie objawów chorobowych oraz to, że gdy jednostka zostanie bez leczenia, to jej choroba zakończy się przedwczesną śmiercią.

Rozwój uzależnienia polega na ciągłym pogłębianiu się objawów wynikających z destrukcyjnego oddziaływania używki. Wpływ przyjmowanej substancji psychoaktywnej widoczny jest we wszystkich obszarach życia osoby uzależnionej. Wynika to z faktu, iż alkohol, narkotyki oraz inne czynniki uzależniające zaburzają funkcjonowanie umysłowe, emocjonalne oraz system Ja człowieka, doprowadzając stopniowo do utworzenia się trzech patologicznych mechanizmów odpowiedzialnych za rozwój choroby. Autorem koncepcji psychologicznych mechanizmów uzależnienia jest J. Mellibruda. Twierdzi on, że właśnie one odgrywają kluczową rolę w rozwoju uzależnienia, a poznanie tych mechanizmów pomaga w lepszym rozumieniu pacjenta oraz zaplanowaniu procesu terapii. Dzięki temu leczenie uzależnień jest bardziej efektywne.

Wyróżniamy następujące czynniki aktywizujące mechanizmy, które są odpowiedzialne za pogłębianie się uzależnienia:

• uszkodzenia organizmu,
• choroby somatyczne oraz psychiczne,
• deficyty umiejętności życiowych,
• destrukcyjna orientacja życiowa,
• problemy oraz trudności osobiste,
• ważne życiowe kryzysy,
•  sytuacje stresujące,
• uszkodzenie relacji społecznych,
• negatywne konsekwencje społeczne szkodliwego dla uzależnienia.

Leczenie uzależnień – koncepcja Mellibrudy

Leczenie uzależnień w naszym Ośrodku również opieramy na modelu, opartym na koncepcji Mellibrudy.
W tym modelu leczeniu uzależnień, elementem centralnym są trzy podstawowe mechanizmy uzależnień:

1. Nałogowego regulowania emocji
2. Iluzji i zaprzeczenia
3. Rozproszonego i rozdwojonego „Ja”

Etap pierwszy skupia się nad uznaniem własnego uzależnienia i uznaniem swojej bezsilności w stosunku do niego, zachowaniem trzeźwości, zrozumieniem uzależnienia oraz zasad terapii, rozpoznaniem własnego uzależnienia, wspieraniem wczesnej abstynencji. W dalszej pracy terapeutycznej zajmujemy się rozbrajaniem mechanizmów uzależnienia i zapobiegamy nawrotom. Etap trzeci opiera się na pracy nad zmiana zachowań i sytuacji społecznej pacjenta (uświadomienie jakie miejsca, osoby i/lub sytuacje stwarzają wysokie ryzyko nawrotu), naprawianiu szkód spowodowanych przez uzależnienie. Ostatni etap dotyczy pracy nad rozwiązywaniem problemów osobistych związanych z naprawianiem szkód osobistych wywołanych uzależnieniem, zmian destrukcyjnych form relacji z innymi osobami, zmian tendencji autodestrukcyjnych oraz na budowaniu poczucia własnej wartości, pozytywnej wizji życia. Każde leczenie uzależnień w naszym ośrodku jest dopasowywane do pacjenta.

Kryteria pozwalające stwierdzić, czy dana osoba jest uzależniona:

• przymus używania i brak kontroli
• podporządkowanie życia nałogowi i obsesyjne myślenie o przedmiocie uzależnienia;
• pogorszenie się aktywności zawodowej i zaniedbywanie codziennych obowiązków;
•  pogorszenie się relacji społecznych
• zwiększanie dawki zażywanych środków bądź poświęcanie coraz więcej czasu danej czynności (zjawisko tolerancji)
• nieprzejmowanie się konsekwencjami dla własnego zdrowia i życia
• brak refleksji nad uzależnieniem
• lęk i niepokój
• uszkodzenie czynnościowe lub strukturalne w sferze fizjologicznej, psychologicznej lub społecznej

Uzyskane informacje mają pomóc rozpoznać osobowość osoby badanej oraz jej stan świadomości swojego nałogu. Osoba uzależniona przeważnie zaprzecza istnieniu problemu. Diagnoza umożliwia ocenę deficytów i zaplanowanie planu wyrównania braków w celu akceptacji uzależnienia oraz wzmocnienia kontroli swego zachowania. Na jej podstawie ustala się indywidualny plan terapii.

Piętno na całe życie…

Osoba uzależniona nigdy nie będzie wolna od uzależnienia, które nieleczone jest chorobą postępującą. Terapia ma spowodować, że uda się doprowadzić osobę leczoną do takiego etapu, gdzie sama przejmie kontrolę nad swoim życiem, ciesząc się wolnością od nałogu oraz potrafiącą ponosić i przewidywać konsekwencje swoich postępowań. Zmiany zachodzące u osoby uzależnionej znajdującej się w Prywatnym Ośrodku In Puris, zachodzą pod wpływem i opieką autorytetu psychoterapeuty. Zastosowana psychoterapia polega na osobistym oddziaływaniu psychoterapeuty, a także na procesie kształtowania i nabywania umiejętności radzenia sobie z emocjami oraz nauce rozwiązywania konfliktów wewnętrznych. Celem oddziaływania terapeutycznego jest przywrócenie osobie uzależnionej równowagi psychicznej, zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie i wypełniania ról społecznych. Celem wszelkich oddziaływań terapeutycznych jest doprowadzenie leczonej osoby do całkowitej abstynencji.

Konsekwencje uzależnień :

Pomimo negatywnych skutków ubocznych wynikających z uzależnienia (utrata zdrowia, niezdolność do pracy i myślenia, długi), ludzie nie powstrzymują przed zażywaniem substancji oraz hazardem itp. Przyjmowaniu substancji psychoaktywnych towarzyszy podatność pod różnego rodzaju infekcje oraz zaburzenia psychiczne. Wyniszczenie organizmu przeważnie jest nieodwracalne. Dochodzi do osłabienia funkcji poznawczych, koncentracji i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Następują zmiany w sferze emocji oraz dochodzi do zaburzeń osobowości. Osoby uzależnione częściej podejmują zachowania ryzykowne. Najgorszą konsekwencją uzależnienia jest przedwczesna śmierć, na skutek próby samobójczej, przedawkowania lub podejmowania zachowań ryzykownych.

Wykluczenie społeczne

Uzależnienie jest głównym czynnikiem wykluczenia społecznego. Przyjmowanie substancji psychoaktywnych lub oddawanie się uzależnieniom behawioralnym powoduje również ogromne straty ekonomiczne. Uzależnienia behawioralne nie są obojętne dla komfortu życia osoby uzależnionej. Niosą za sobą szereg konsekwencji, które przeszkadzają osobie uzależnionej w codziennym życiu. Ze względu na brak kontaktów w realnym świecie, pojawiają się problemy w nawiązywaniu relacji interpersonalnych. Osoba uzależniona traci umiejętność prowadzenia bezpośrednich rozmów, ubożeje jej słownictwo, nie znajduje tematów do prowadzenia dyskusji i motywacji do inicjowania kontaktów bezpośrednich. Może to prowadzić do zamykania się we własnym świecie, fizycznym odcięciu od otoczenia oraz wyobcowaniem od otoczenia. Osoba uzależniona ogranicza swoje kontakty do świata wirtualnego. Utrata umiejętności nawiązywania relacji i współżycia w grupie, prowadzi do braku wrażliwości na drugiego człowieka, wzrostu agresywnych zachowań. Najgorszą konsekwencją może być brak potrzeby i zdolności do założenia własnej rodziny i trudności w utrzymaniu relacji rodzinnych.

Degeneracja organizmu

Osoba uzależniona od czynności behawioralnych ponosi szereg strat zdrowotnych. Wiążę się to z prowadzeniem niezdrowego trybu życia, brakiem aktywności fizycznej, siedzącą pozycją, stosowaniem używek, zaniedbywaniem snu. Zaczyna mieć problemy ze wzrokiem, kręgosłupem, otyłością, pojawiają się trudności z oddychaniem spowodowane niedotlenieniem organizmu. Uzależnienia behawioralne prowadzą do problemów finansowych. Osoba ma trudność w pozyskaniu i/lub utrzymaniu pracy. Z tego powodu nie ma zachowanej płynności finansowej. Człowiek mający problem, wydaję wszystkie posiadane pieniądze na zaspokajanie swoich potrzeb związanych z nałogiem. Wpędza się w spirale długów, kwoty zadłużenia rosną do niewyobrażalnych kwot. Osoba uzależniona, która wpadła w spiralę zadłużenia często zaczyna działać na pograniczu prawa, w celu uzyskania dużego i szybkiego zarobku. Najtragiczniejszym skutkiem jest śmierć , z powodu samobójstwa.

Profilaktyka

Brak jest jednej interdyscyplinarnej teorii, która wyjaśniłaby zarówno przyczyny, jak i mechanizmy zachodzące podczas przyjmowania substancji psychoaktywnych. Brak jest również jednej teorii, która stanowiłaby podstawę do prowadzonych na różnych etapach działań profilaktycznych. Na podstawie wiedzy o czynnikach ryzyka, jak i czynnikach chroniących, możliwe było stworzenie modeli teoretycznych. Opisywały one zależności zarówno pomiędzy nimi, jak również wskazywały na rolę czynników pośredniczących w tym procesie.

Koncepcje wielu współczesnych programów profilaktycznych oparte są właśnie na powstałych w ostatnich latach modelach teoretycznych,

których podstawę stanowiły teorie:

1. społecznego uczenia – została sformułowana w 1977 roku przez Bandurę; istotne znaczenie przy podejmowaniu decyzji o pierwszych eksperymentach z substancjami uzależniającymi ma obserwacja ważnych dla dziecka osób. Ich zachowania pełnią rolę wskaźników. W podejmowanych działaniach profilaktycznych opartych na tej teorii zachęca się rodziców do modyfikowania własnych zachowań związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Włącza się do programów młodzież, której postawy i zachowania wzmacniają zachowania propagowane w programie (tzw. programy rówieśnicze). Włącza się idoli młodzieżowych i inne znaczące dla młodych ludzi osoby, które popierają cele programu.
2. uzasadnionego działania – została sformułowana przez I. Ajzena i M. Fishbeina; kluczowe znaczenie dla używania przez młodzież substancji psychoaktywnych ma to, czy uważają, że takie zachowania są powszechne i akceptowane przez innych. W podejmowanych działaniach profilaktycznych opartych na tej teorii dąży się do poznania intencji młodzieży wobec przyjmowania substancji psychoaktywnych. Osłabienia subiektywnych norm młodzieży akceptujących używanie substancji psychoaktywnych. Korygowania błędnych przekonań normatywnych dotyczących rozpowszechnienia użycia i działania substancji psychoaktywnych na organizm.
3. zachowań problemowych – autorem tej teorii Richard Jessor; zwraca ona uwagę na znaczenie zachowań ryzykownych w kontekście realizacji przez dzieci i młodzież ważnych dla nich celów i potrzeb rozwojowych, których osiągnięcie lub zaspokojenie w inny, społecznie akceptowany i bezpieczny sposób, jest zablokowane lub wydaje się być niemożliwym. Zachowywanie się w sposób problemowy/ryzykowny może być mechanizmem radzenia sobie z lękiem, frustracją, nieudolnością, porażką, wyrazem solidarności z rówieśnikami, demonstrowaniem przynależności do kultury młodzieżowej czy wzmacnianiem poczucia własnej tożsamości i niezależności. W podejmowanych działaniach profilaktycznych opartych na tej teorii dąży się do wzmacniania bądź uczenia umiejętności życiowych sprzyjających realizacji celów i zaspokajaniu potrzeb okresu dojrzewania w sposób konstruktywny. Stworzenia warunków i zaangażowania dzieci i młodzieży w spędzanie wolnego czasu na zajęciach, które sprzyjają wzmacnianiu poczucia własnej wartości.
4. substancji „torujących drogę” – wynika z niej, że przyjmowanie substancji psychoaktywnych przez młodzież ma charakter fazowy. Przyjmowanie substancji zaczyna się najczęściej od substancji popularnych i dozwolonych wśród osób dorosłych, jak tytoń i alkohol. Okazuje się przy tym, że część młodych ludzi nie kończy na tym etapie swojego kontaktu z substancjami psychoaktywnymi. Rozpoczyna poszukiwanie silniejszych substancji. Alkohol, papierosy, marihuana uważane są za substancje „torujące drogę” do innych narkotyków. Nie znaczy to, że każdy, kto spróbował tych substancji, będzie przyjmował inne narkotyki, ale w praktyce rzadko się zdarza, aby osoba, która nie brała substancji „torujących drogę” sięgnęła po inne narkotyki. W podejmowanych działaniach profilaktycznych opartych na tej teorii planuje się działania profilaktyczne przed 10-12 rokiem życia. Dąży się do opóźnienia pierwszych eksperymentów z alkoholem i papierosami.
5. przywiązania – opiera się na stwierdzeniu, że poczucie więzi z otoczeniem pozwala człowiekowi radzić sobie w sytuacjach kryzysowych. Właściwe relacje rodzicielskie, rówieśnicze i partnerskie stanowią ważny czynnik ograniczania zachowań ryzykownych. Zdolność do nawiązywania i utrzymywania bliższych relacji z innymi osobami pozwala skuteczniej radzić sobie w trudnych sytuacjach. Jeżeli występują trudności w nawiązywaniu relacji z drugą osobą, to konsekwencją mogą być zaburzenia emocjonalne. W programach profilaktycznych opartych na tej teorii konieczne jest podejmowanie działań. Modyfikują one system organizacji życia społecznego (usprawnienie współpracy między organizacjami i ułatwienie dostępu do instytucji udzielających pomocy). Będą dążyły do zmiany postaw społecznych i standardów obyczajowych sprzyjających używaniu substancji psychoaktywnych. Będą służyły tworzeniu atmosfery stymulującej prawidłowy i wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży.
6. odporności – zakłada, że istnieją czynniki ograniczające niebezpieczeństwo popadnięcia w uzależnienia lub zachowania problemowe. Mimo narażenia osoby na różne negatywne wpływu środowiskowe. Należą do nich działania polegające na rozwijaniu umiejętności społecznych (np. empatia, poczucie humoru, umiejętność konstruktywnego rozwiązywania problemu, zdolność do proszenia o pomoc i poszukiwania pomocy, zdolność planowania, umiejętność radzenia sobie z porażką).