Fonoholizm i siecioholizm wśród niepełnoletnich
W 2015 roku zostały przeprowadzone badania, które pokazały niepokojące dane. Według nich aż 60 procent dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6,5 roku życia miało styczność z tabletem, smartfonem czy konsolą do gier. Praktycznie każde dziecko w klasie zerowej przeszło inicjację technologiczną. Co więcej badani rodzice deklarowali, że ponad 30 procent dzieci jednorocznych miały styczność z urządzeniami technologicznymi. Siecioholizm i fonoholizm zbiera coraz większe żniwa i odciska piętno, które już za parę lat będzie bardzo widoczne w społeczeństwie.
Technologia w służbie rodziców
Najczęstszym powodem udostępnienia telefonu bądź tabletu wskazywanym przez rodziców była chęć zajęcia się przez nich swoimi sprawami. Co drugi rodzic zdradził, że urządzenie udostępnia jako formę nagrody. Co piąty rodzic wspomagał się telefonem w celu spokojnego nakarmienia dziecka lub w celu jego zaśnięcia. Dzieci najczęściej na tych urządzeniach oglądają filmy (8 na 10 badanych) lub grają w gry (6 na 10 badanych).
Fonoholizm wśród młodzieży
W badaniach dotyczących młodzieży w wieku 14-17 lat w Polsce okazało się, że 13,3 procent z nich używa internetu dysfunkcjonalnie (w tym 12% ryzykownie, 1,3% nałogowo). Warto podkreślić, że z każdym rokiem liczby rosną. Czas używania telefonu w 2016 roku przez młodzież wzrosła prawie dwukrotnie względem roku 2014. W 2016 roku średni czas spędzony w sieci podczas jednego dnia wyniósł 6 godzin i 33 minuty!
W 2016 analizowano występowanie symptomów nałogowego używania internetu wśród badanych. Ponad 83 procent deklarowało przebywanie w sieci dłużej niż planowało, 66 procent poprawiało sobie nastrój poprzez korzystanie z internetu, 64 procent odczuwało niezadowolenie brakiem dostępu do sieci. Prawie 30 procent rezygnowało z obowiązków szkolnych, a 21 procent ograniczało sen.
W ostatnich dekadach wraz z rozwojem technologicznym pojawiły się tendencje wzrostowe podejmowania przez nastolatków zachowań ryzykownych. Część z nich jest związana bezpośrednio z aktywnością nastolatków w sieci.
Badacze wskazują przede wszystkim na:
- coraz wcześniejszy wiek pojawiania się zachowań ryzykownych
- zwiększoną liczbę nałogów i uzależnień, które osiągają szybko poziom zagrażający życiu i zdrowiu
- skutki społeczne, które nie jesteśmy w stanie ocenić
- wielokrotnie wyższy niż jeszcze 2-3 dekady temu procent młodzieży, u których zaobserwowano zachowania ryzykowne
Zachowania ryzykowne polegały na nadużywaniu technologii cyfrowych, oglądaniu filmów pornograficznych, uprawianiu hazardu w sieci, a także skracaniu snu w wyniku używania multimediów. Fonoholizm ma ogromny wpływ na całe społeczeństwo.
Przyczyny uzależnień od mediów cyfrowych wśród dzieci i młodzieży
Przyczyny wewnętrzne:
Cechy użytkownika nowych mediów:
- problemy z własną osobowością,
- poczucie zagubienia w świecie,
- poszukiwanie sensu istnienia,
- przeżywanie problemów wewnętrznych,
- brak dojrzałości emocjonalnej,
- samotność,
- brak umiejętności nawiązywania kontaktu z rówieśnikami,
- niska samoocena,
- problemy z określeniem swojej tożsamości.
Przyczyny zewnętrzne:
Wpływy ze strony rodziny:
- zbyt duże zainteresowanie rodziców karierą,
- częste awantury w domu,
- brak kontroli rodzicielskiej,
- brak więzi emocjonalnych,
- brak poczucia bezpieczeństwa,
- stosowanie urządzeń technologicznych jako kary lub nagrody.
Wpływy ze strony środowiska szkolnego:
- obciążenie lekcjami,
- brak odpowiednich nauczycieli,
- brak jasnych norm dotyczących korzystania z najnowszych technologii,
- słaba więź ze szkołą,
- poczucie niższości.
Wpływ grupy rówieśniczej:
- nieprawidłowe relacje pomiędzy rówieśnikami,
- niepewność własnego wyglądu,
- trudność ze znalezieniem miejsca w środowisku,
- brak umiejętności komunikacji z płcią przeciwną.
Charakterystyka osób uzależnionych
Osoby uzależnione od telefonu czy sieci:
- nie są sumienne
- nie są ugodowe
- są samotne
- są impulsywne
- mają kłopot ze snem
- cechuje je niska samoocena
- nie radzą sobie ze stresem
- charakteryzuje je narcyzm
Profilaktyka i przeciwdziałanie
Problem współczesnego świata jest bardziej złożony niż nam się wydaje. Rodzice czy nauczyciele powinni odnaleźć złoty środek pomiędzy podejściem całkowicie zabraniającym korzystania z telefonu, a oddaniu go w sposób niekontrolowany, nielimitowany. Właściwym działaniem jest budowanie więzi, poświęcanie dziecku należytej uwagi. Częste rozmowy, które pozwalają na prawidłowy rozwój i rozumienie życia społecznego. Należy jasno określić granice korzystania z Internetu i przede wszystkim te ustalenia egzekwować. W środowisku szkolnym nauczyciele powinni być inspiratorami do używania nowych mediów w celu rozwoju dziecka. Ważne jest też określenie odpowiednich norm korzystania z urządzeń.
Pomoc osobom uzależnionym od internetu i telefonu
Fonoholizm jest nałogiem behawioralnym. Terapia, którą należy wdrożyć jest zmodyfikowaną metodą, która znajduje zastosowanie w leczeniu uzależnienia od hazardu oraz od środków psychoaktywnych. Celem terapii prowadzonej wobec nastolatków jest zidentyfikowanie błędów poznawczych, określenia granic korzystania z urządzeń oraz nauczenie identyfikacji wyzwalaczy, które mogą spowodować nawrót. Wskazane jest, aby przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań przeprowadzić konsultacje z lekarzem ogólnym i psychiatrą. Celem konsultacji będzie rozpoznanie problemów i zachowań, które towarzyszą nałogowemu używania internetu. Bardzo ważne jest też zidentyfikowanie, czy w przypadku uzależnienia nie występuje tzw. błędne koło nawrotów. Charakteryzuje się ono cyklicznym podejmowaniem prób zerwania z nałogiem i ponownym wracaniem do niego. Obejmuje ten cykl 4 fazy: usprawiedliwianie negatywnego wpływu, żałowanie za swoje postępowanie, chwilową abstynencję i powrót do nałogu.
Pomoc i leczenie dzieci i młodzieży musi uwzględnić rolę rodziców czy opiekunów w procesie terapeutycznym. Rodzina jako całość ma ogromny wpływ na funkcjonowanie dziecka, a zachodzące w niej procesy są niezbędne do prawidłowego rozwoju. W niektórych grupach wiekowych jest to główny sposób leczenia tego typu uzależnienia. Rodzina powinna również szukać pomocy w grupach wsparcia, dzięki takiej synergii można otrzymać cenne wskazówki, które powstały na bazie doświadczeń innych rodzin. Podsumowując zaangażowanie rodziny pozwala na osiągnięcie lepszych wyników terapii.
Bibliografia: Ewa Krzyżak-Szymańska, Uzależnienie technologiczne wśród dzieci i młodzieży, Kraków 2018
